Page 7 - l

4
โครงการทดสอบสินค้า OTOP เพื ่อยกระดับคุณภาพสินค้าและความปลอดภัยของผู้บริโภค
ขั้นตอนการเตรียมน�้ำย้อม
1. การเตรี ยมน�้ำย้อม เริ่มจากเตรียมวัตถุ ดิบที่ให้สีที่เราจะน� ำมาย้อม แต่ถ้าเป็นวัสดุ ธรรมชาติ เช่น ส่ วน
ประกอบของต้นไม้ ดิ นแดง โคลน เราก็จะต้องเตรียมการก่อน เช่น ถ้าเป็นส่วนประกอบของพืชที่มี ลักษณะแข็งอย่าง
เปลือกไม้ แก่นไม้หรือกิ่งไม้ ควรจะสับให้เป็นชิ้นเล็กๆ ก่อน แล้ วแช่น�้ำไว้อย่ างน้อย 1 คืน จะท�ำให้การสกัดสี ท�ำได้ง่าย
และสีเข้มถ้ าเป็นใบไม้ควรฉีกหรือหั่นเป็นชิ้นเล็กๆ จึงค่อยน�ำไปต้ม
2. การต้ มสกัดสี น�ำ พืชที่ให้ สีพร้อมน�้ำที่แช่ ไปต้มเดือด 1 ชั่วโมง ถ้าน�้ำแห้งให้เติมน�้ำลงไปให้อยู่ ระดับ
เดิมเสร็จแล้วเอาผ้าขาวบางมากรองแยกกากออก
3. การต้ มย้อมสี เมื่อเตรียมด้ายและน�้ำย้อมแล้วก่อนที่จะน� ำด้ายลงย้อม ควรน�ำด้ายมาชุบน�้ำแล้วบิ ดให้
หมาดก่อนย้อมทุกครั้ง เพราะจะท�ำให้เส้นด้ายสามารถดู ดน�้ำสีย้อมได้ดี และเร็วขึ้น และท�ำให้สีไปติดที่เส้นใยได้ง่าย
วิธีการย้อมสี
การสกัดสี จากส่วนต่างๆ ของพืชมาใช้ในการย้อมมี 2 วิธี คือ การหมัก และการต้ม
การหมัก หรือที่เรียกว่า การย้อมเย็น จะใช้กั บโคลน ดินแดง ต้นคราม ห้อมและผลมะเกลือ เท่านั้น จะ
ใช้วิ ธีหมักพืชในน�้ ำเปล่าที่อุณหภู มิปกติ ทิ้งไว้ 1-2 วัน เพื่อให้สีออกมา จากนั้นน�ำเส้ นด้ายหรือผ้าที่เตรียมไว้ มาชุบในน�้ ำ
สี
การต้ ม หรือที่เรียกว่า การย้อมร้อน จะใช้กั บต้นไม้ทั่วไปและครั่ง จะน�ำวัตถุดิ บมาสับหรือต�ำให้ละเอียด
จากนั้นน�ำไปต้มให้เดือดนานประมาณ 1 ชั่วโมง เพื่อสกัดน�้ำสีออกมา จากนั้นจึงน�ำน�้ำสีไปอุ่นให้เดือดอ่อนๆ เป็นควั นสี
ขาวจึงค่อยน�ำเส้นด้ายหรือผ้ ามาย้อมจนสีติ ดดีก็จะได้เส้นด้ายหรือผ้ าย้อมสีธรรมชาติ เวลาต้มให้คุมไฟไม่ ให้แรงจนน�้ำ
ย้อมเดือดพล่าน แค่น�้ำเดือดอ่อนๆ ก็สามารถย้อมได้แล้ว เพราะอุณหภูมิสูงไม่ได้ ท�ำให้สีย้อมเข้ าไปติดในเส้นใย
มากกว่าเดิม แต่เป็นการสิ้นเปลืองเชื้อเพลิง ระยะเวลาการย้อมเป็นสิ่งส�ำคัญไม่ควรใช้เวลาย้อมน้ อยเกินไป เพราะสีย้อม
ยังไม่สามารถเกาะเส้นด้ายได้ดี เมื่อน�ำเส้นด้ายไปซักน�้ำสีก็ จะหลุดหมด ในทางกลับกันการย้อมที่นานเกินไป (มากกว่า
1 ชั่วโมง) ก็จะเสียเวลาและพลังงาน เพราะสีย้อมก็ไม่สามารถเข้าไปเกาะติดเส้นใยได้มากกว่ าขีดจ�ำกัดของเส้ นใยอีก
แล้ว สิ่งที่ส�ำคัญในขั้นตอนการย้อม คือ ต้ องกวนอยู่เสมอ พร้อมกับพลิกด้ายบ่อยๆ เพื่อจะช่วยให้สีสามารถกระจายตัว
ได้ดีและแทรกซึมเข้ าไปในเส้นด้ายได้ทุกส่ วน และยังช่วยป้องกันมิให้เกิดรอยด่างของสีย้อม การกวนและการพลิกด้ าย
ควรท�ำทั้งกรณีการย้อมร้อนและย้อมเย็น
ขั้นตอนในการย้อมสี ธรรมชาติ
การท�ำความสะอาดฝ้ าย
ต้ องท�ำความสะอาดเส้นด้ายฝ้ายก่ อนย้อมสี เพื่อก�ำจัดสิ่ งสกปรกที่ติดมากับเส้นด้าย รวมทั้งสารที่เกิด
และเกาะเคลือบเส้ นใยฝ้ายอยู่ ซึ่งจะท�ำให้การย้อมสีไม่ดี จึงจ�ำเป็นต้องท�ำความสะอาดก่อนเสมอ การท�ำความสะอาด
สามารถเลือกใช้สบู่ สบู่เทียมหรื อผงซักฟอก
ส�ำหรับพืชที่ได้ศึกษาเรี ยนรู้จากที่ปรึกษา มีดังนี้
สีที่ได้ จากธรรมชาติ ส่วนที่ให้สี รูปภาพ
แกแล เข เนื้อไม้